Διαβάστε:

• Όταν οι σύγχρονες μέθοδοι διδασκαλίας συναντούν τη δυσλεξία
• Η απελπισία των δασκάλων, των γονέων και των έξυπνων παιδιών...

---

Όταν οι σύγχρονες μέθοδοι διδασκαλίας συναντούν τη δυσλεξία

Στο 8ο Συνέδριο ξενόγλωσσης εκπαίδευσης Κρήτης (PALSO ΚΡΗΤΗΣ) με θέμα "Αποτελεσματικές στρατηγικές στη διδασκαλία των γλωσσών". Η ομιλία της κ. Ίρμας Φίρστρα-Βουρβαχάκη (Κλινικής Ψυχολόγου).

Η διάγνωση της δυσλεξίας

Τα τελευταία πέντε χρόνια γίνεται γνωστό, σε παγκόσμιο επίπεδο, πως το πρόβλημα της δυσλεξίας είναι πιο μεγάλο απ' όσο μπορεί να φανταστεί κανείς.

Το πρώτο βήμα είναι να αναγνωρίζουμε ποια παιδιά πάσχουν από δυσλεξία. Το επόμενο βήμα είναι να προλάβουμε τα προβλήματα στο διάβασμα και στη γραφή, που είναι χαρακτηριστικά για τα παιδιά που πάσχουν από δυσλεξία.

Δεν σημαίνει όμως πως το πρόβλημα της δυσλεξίας αρχίζει την ώρα που το παιδί μαθαίνει γράμματα. Το πρόβλημα αρχίζει κιόλας από τους πρώτες μήνες της ζωής του παιδιού. Η καταγραφή των ήχων προκαλεί σύγχυση και το παιδί δυσκολεύεται να ξεχωρίζει διαφόρους ήχους και γράμματα (π.χ. θ-δ, b-d).

Οι γονείς των παιδιών που αργούν να μιλήσουν (ή δεν μιλάνε καθαρά) σε σχέση με άλλα παιδιά, μπορούν να απευθύνονται σε ειδικούς ψυχολόγους, ψυχίατρους ή λογοθεραπευτές ανάλογα με το πρόβλημα του παιδιού τους.

Καλύτερα να μην περιμένουν μέχρι να πάει το παιδί τους στο σχολείο. Γιατί τα παιδιά αυτά χάνουν σημαντικές πληροφορίες για το περιβάλλον τους ή αποκτούν φτωχό λεξιλόγιο. Πολλά στάδια της ανάπτυξης της γλώσσας ολοκληρώνονται στα πρώτα τέσσερα χρόνια της ζωής των παιδιών μας. Συνήθως λέμε, «θα περάσει το πρόβλημα όταν θα ωριμάσει το παιδί».

Δυστυχώς, στις περισσότερες περιπτώσεις δεν περνάει το πρόβλημα μόνο του, αλλά επιδεινώνεται. Καταλαβαίνω το δισταγμό πολλών γονέων να ζητήσουν τη συμβουλή ενός ειδικού, λόγω του στίγματος που προκαλεί. Αυτό το στίγμα όμως δεν είναι τίποτε μπροστά σε αυτό που θα πάθει το παιδί και ο γονέας όταν πάει το παιδί στην πρώτη τάξη του δημοτικού. Το παιδί χαίρεται πως θα μάθει γράμματα και ξαφνικά δεν μπορεί να καταφέρει τίποτε σωστά. Τα άλλα παιδιά το κοροϊδεύουν και οι εκπαιδευτικοί δυσκολεύονται για την ένταξη του παιδιού στο πρόγραμμά τους.

Η διάγνωση της δυσλεξίας συσχετίζεται με:

1. Κανονική ή υψηλή νοημοσύνη.

2. Δυσκολίες στο διάβασμα: το παιδί μπερδεύει γράμματα/νούμερα, τα γράμματα “χορεύουν” στο χαρτί, διαβάζει άλλη λέξη, χάνει τη γραμμή συνεχώς, δεν βλέπει τελείες/κόμμα, ναρκώνεται όταν διαβάζει, τάση ναυτίας όταν διαβάζει.

3. Δυσκολίες στη γραφή: στρεφογραφία, παραλείψεις (γράμματα/συλλαβές), επανάληψη συλλαβής, δεν βάζει τόνους και σημεία στίξης, δεν γράφει πάνω στη γραμμή, γράφει κάπου στη μέση της σελίδας ή του τετραδίου.

Διαφορετική αντίληψη του χρόνου και του χώρου.

Επειδή στο παιδί που πάσχει από δυσλεξία, πολλές περιοχές του εγκεφάλου ενεργοποιούνται συγχρόνως, το παιδί μπερδεύεται. Ακούγονται οι ήχοι πιο δυνατοί, η όρασή του αλλάζει (π.χ. τα γράμματα χορεύουν ή συγχέονται), αισθάνεται ξαφνικά να ζεσταίνεται ή έχει την αίσθηση της ναυτίας εφόσον τα γράμματα μπροστά του κουνάνε. Γνωρίζοντας όλα αυτά, είναι λογικό πως το παιδί, προσπαθεί να αποφύγει ό,τι έχει σχέση με την ανάγνωση και την γραφή.

Στην τάξη και στο σπίτι βλέπουμε τα αποτελέσματα της διάχυτης λειτουργίας του εγκεφάλου στα παιδιά που πάσχουν από δυσλεξία. Το παιδί δεν κάθεται ήσυχο, δεν ακούει τον εκπαιδευτικό/γονέα. Επίσης βλέπει λεπτομέρειες και ακούει ήχους γύρω του, που δεν έχουν άμεσα σχέση με το μάθημα. Τότε, εμείς λέμε πως το παιδί δεν συγκεντρώνεται και αφαιρείται. Στην ουσία το παιδί δίνει σημασία σε ό,τι βρίσκεται στο περιβάλλον του και αντιδρά ανάλογα. Ο δάσκαλος και ο γονέας όμως θέλουν το παιδί να συγκεντρωθεί αποκλειστικά στο μάθημα.

Εφόσον το παιδί δεν αντιλαμβάνεται το χρόνο και το χώρο όπως τον εκπαιδευτικό / γονέα, χρειάζονται πολλές εξηγήσεις:

Τόσο στο συνέδριο, όσο και σε άλλες περιπτώσεις, διαπίστωσα πως υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για το θέμα της δυσλεξίας. Μπορούμε να αποφεύγουμε μερικά προβλήματα όταν βοηθήσουμε τα παιδιά να οργανωθούν.

ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ
ΣΑΒΒΑΤΟ 24 - ΚΥΡΙΑΚΗ 25 ΜΑΪΟΥ 2003
ΡΕΘΕΜΝΟΣ
ΚΥΡΙΑΚΗ 25 ΜΑΪΟΥ 2003

---

Η απελπισία των δασκάλων, των γονέων και των έξυπνων παιδιών...

΄Αριστα...!!! Τα παιδιά φεύγουν χαρούμενα από το σχολείο, δείχνουν την βαθμολογία τους. Περήφανοι περιμένουν οι γονείς να τα αγκαλιάσουν. ΄Αλλα παιδιά όμως κρατάνε κλειστή τη βαθμολογία τους. Οι γονείς απομακρύνουν τα παιδιά τους από το σχολείο, αποφεύγοντας τα σχόλια. «Τι βαθμούς πήρες;». 0 δάσκαλος προηγουμένως ενημέρωσε τους γονείς. 0 ίδιος απογοητευμένος για την χαμηλή απόδοση του παιδιού. Οι γονείς με ραγισμένες καρδιές φεύγουν από το σχολείο. Τα παιδιά κουβαλάνε ένα βάρος, ντρέπονται και στο σπίτι κλαίνε. Έτσι αρχίζουν αρκετά παιδιά στο Ρέθυμνο και σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο τις διακοπές των Χριστουγέννων.

Αρκετά από αυτά τα παιδιά κάνουν ό,τι μπορούν να βελτιώσουν την απόδοση τους στα γραπτά, στην ορθογραφία, στην ανάγνωση, στα μαθηματικά, κ.λπ. Γνωρίζω παιδιά που έχουν κάθε μέρα δασκάλες στο σπίτι να τα βοηθήσουν με τα μαθήματα τους. Όταν έχει φύγει ο δάσκαλος κάνει ο γονιός μια επανάληψη στην ύλη. Γονείς που έχουν δώσει μια περιουσία για να έχει το παιδί τους μια καλύτερη απόδοση στο σχολείο. Παιδιά που κάθονται ώρες στο σπίτι, για να διαβάζουν (3-5 ώρες ημερησίως). Αυτά που μαθαίνουν όμως δεν περνάνε στη μνήμη τους, όπως θα έπρεπε. Στην καλύτερη περίπτωση θυμούνται το μάθημα για λίγη ώρα. Την επόμενη μέρα στο τεστ τα έχουν ξεχάσει εντελώς. Σαν να μην έχουν διαβάσει καθόλου. Η απογοήτευση των δασκάλων και των γονέων αφήνει σημάδια στα παιδιά και στους ίδιους. Ίσως η απογοήτευση τους αποτελεί μεγαλύτερο βάρος παρά τους βαθμούς που δεν είναι ικανοποιητικοί. Ακόμα όταν κρύβουν την απογοήτευση τους, τα παιδιά αισθάνονται πως έχουν αδικήσει τους γονείς τους και τους δασκάλους τους.

ΓΙΑ ΠΟΙΟ ΛΟΓΟ Η ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΣΗ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΑΣΚΑΛΩΝ ΕΙΝΑΙ ΤΟΣΟ ΜΕΓΑΛΗ;

0 δάσκαλος και οι γονείς έχουν την εντύπωση πως το παιδί μπορεί να παρακολουθήσει τα μαθήματα γλώσσας και μαθηματικών όπως όλα τα άλλα έξυπνα παιδιά της τάξης του. Ξαφνικά όμως δεν μπορεί το παιδί να προχωρήσει στα γράμματα. Και όταν αυτό το έξυπνο παιδί κοιτάζει γύρω του, διαπιστώνει πως τα άλλα παιδιά είναι ικανά για κάτι που δεν μπορεί να το κατανοήσει το ίδιο.

ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ;

Υπάρχουν δύο τρόποι. 0 ένας τρόπος είναι το παιδί να κλειστεί στον εαυτό του (συνήθως αυτό παρατηρείται στα κορίτσια). 0 άλλος τρόπος είναι το παιδί να κάνει αστεία στην τάξη και να ενοχλεί τους συμμαθητές του. (Αυτή η ενοχλητική συμπεριφορά παρατηρείται περισσότερο στα αγόρια). Το αποτέλεσμα είναι εκνευρισμός από την πλευρά των δασκάλων, εκνευρισμός από την πλευρά των γονέων. Το παιδί αισθάνεται μπερδεμένο από την κατάσταση. Συνήθως ο δάσκαλος έχει την εντύπωση πως ο γονέας ευθύνεται για την κακή συμπεριφορά του παιδιού. 0 γονέας νομίζει ότι ο δάσκαλος ευθύνεται για την χαμηλή απόδοση του παιδιού. Εδώ χρειάζεται προσοχή... Η συμπεριφορά στην τάξη μπορεί να μην είναι όμοια με την συμπεριφορά στο σπίτι. Έτσι γίνονται παρεξηγήσεις. Αν θα γινόταν μια ανοιχτή συζήτηση εξ αρχής πολλά προβλήματα δεν θα έπαιρναν διαστάσεις όπως βλέπουμε συχνά στα σχολεία.

ΕΦΟΣΟΝ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΕΙΝΑΙ ΕΞΥΠΝΟ, ΓΙΑΤΙ ΔΥΣΚΟΛΕΥΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΓΡΑΦΗ;

Ένας μεγάλος αριθμός παιδιών που αντιμετωπίζει τέτοια προβλήματα πάσχει από δυσλεξία. Δηλαδή δεν είναι καθυστερημένα, ούτε έχουν χαμηλό δείκτη νοημοσύνης. Αντίθετα η νοημοσύνη τους είναι μια χαρά. Μόνο στην ανάγνωση των πραγμάτων και των λέξεων δυσκολεύονται. Τα παιδιά:

∞  Δεν θυμούνται κανόνες. Οι γονείς/δάσκαλοι συνέχεια επαναλαμβάνουν τους ίδιους κανόνες. Όμως λίγη ώρα μετά το παιδί κάνει τα ίδια λάθη.
∞ Δεν βλέπουν πως τα πράγματα έχουν μια σειρά. Δεν αναγνω ρίζουν αιτία και αποτέλεσμα.
∞ Όταν είναι μόνα τους είναι ήσυχα. Μόλις είναι μαζί με άλλα παιδιά δεν συμπεριφέρονται σωστά.
∞ Αφαιρούνται, δεν μπορούν να ξεχωρίζουν τι είναι σημαντικό και θέλει προσοχή. Τα παπού- τσια με τις εικόνες των δεινοσαύρων τραβάνε την προσοχή τους και όχι η ομιλία του δα- σκάλου.

Η ΕΓΚΑΙΡΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

Η έγκαιρη διάγνωση του προβλήματος, κατά προτίμηση στο προ-νήπιο και τα πρώτα χρόνια του δημοτικού θα βοηθούσε να μην απογοητεύονται τόσο γονείς, δάσκαλοι και παιδιά. Δυστυχώς το πρόβλημα αναγνωρίζεται όταν έχει πάρει τέτοιες διαστάσεις που η απογοήτευση είναι τεράστια. Οι γονείς μαλώνουν με τους δασκάλους και τα παιδιά δεν έχουν καμιά όρεξη πια για να πάνε στο σχολείο. Συνήθως το πρόβλημα αναγνωρίζεται όταν το παιδί έχει ήδη φθάσει στην πέμπτη τάξη του Δημοτικού ή στην πρώτη Γυμνασίου. Τότε βέβαια η αντιμετώπιση του προβλήματος είναι δύσκολη και χρονοβόρα.

Στο εξωτερικό γίνονται έρευνες που δείχνουν παιδιά που έχουν από τη γέννηση τους πρόβλημα να ξεχωρίζουν διάφορα σύμφωνα. Εκτός από την ακουστική διαταραχή δυσκολεύονται επίσης να αναγνωρίζουν σειρές. Έτσι λοιπόν μπορούμε να φανταστούμε σε τι δύσκολη κατάσταση βρίσκονται αυτά τα παιδιά καθημερινώς στο σχολείο. Πολλές φορές τα παιδιά χασμουριούνται, όχι γιατί βαριούνται αλλά από την μεγάλη προσπάθεια τους να παρακολουθήσουν το μάθημα. Για να αξιολογήσουμε τα παιδιά που πάσχουν από δυσλεξία, ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τι γίνεται στο κεφάλι τους.

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για την αντιμετώπιση του προβλήματος της δυσλεξίας. Τα τελευταία χρόνια γίνεται παγκοσμίως δεκτό πως το πρόβλημα είναι μεγάλο. Τα παιδιά που στο παρελθόν σταματούσαν την εκπαίδευση τους αρκετά νωρίς μπορούσαν να στραφούν σε μια τέχνη και να την ασκήσουν. Στις μέρες μας δεν υπάρχουν πια δουλειές που δεν απαιτούνται βασικές γνώσεις στην ανάγνωση, στη γραφή, στα μαθηματικά και σε μια ή περισσότερες ξένες γλώσσες.

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΒΗΜΑ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΑΝΑΚΑΛΥΨΟΥΜΕ ΠΟΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΠΑΣΧΟΥΝ ΑΠΟ ΔΥΣΛΕΞΙΑ

Να υποστηρίξουμε αυτά τα παιδιά, τους γονείς και τους δασκάλους τους. Να γίνεται μια αποτελεσματική ενημέρωση στο πρόβλημα. Και να συνεργαστούν δάσκαλοι, γονείς, θεραπευτές-ιατροί, σχολικοί ψυχολόγοι και σύμβουλοι. ¦

ΑΝΤΙΣΩΜΑ
ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΩΝ ΓΙΑΤΡΩΝ ΤΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ
ΙΟΥΛΙΟΣ 2004

Βιβλιογραφία, ¶ρθρα, Σεμινάρια

Althaus, M.		Informatieverwerking bij kinderen met een pervasieve ontwikkelingsstoornis. Conferentie ΄΄Cognitieve Neuropsychiatrie΄΄, Nederlandse Vereniging voor Neuropsychologie, Utrecht/Nederland, 26 april 2002.
Αντωνακάκης, Δ.		Δραστηριότητες ανάδυσης γλωσσικών και μαθηματικών δεξιοτήτων. Συνέδριο ΄΄Γλώσσα και μαθηματικά στην προσχολική ηλικία΄΄, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης, 22-23 Νοεμβρίου 2002.
Blokland, G.		Boekbespreking: T.van Lieshout, Pedagogische adviezen voor speciale kinderen. Een praktisch handboek voor professionele opvoeders, begeleiders en leerkrachten. Houten, Bohn Stafleu en Van Loghum, 2002. In: Maandblad Geestelijke volksgezondheid, Houten, Bohn Stafleu en Van Loghum, nummer 2, 2003, p.192-193.
Βακαλοπούλου, Α.		Το πρώτο μου λεξικό για το δημοτικό. Αθήνα, Εκδόσεις Πατάκη, 2000.
Dasselaar, A.		Geen ritmegevoel. Algemeen Dagblad, 13 December 2002.
Davis, Ronald D.		Το χάρισμα της δυσλεξίας. Αθήνα, Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε., 1998. (The gift of Dyslexia, 1994.)
Davis, Ronald D.		The gift of learning. New York, The Berkley Publishing Group, 2003.
Διαμαντόπουλος, Π.		Το φαινόμενο της δυσλεξίας στο στάδιο της προσχολικής και της πρωτοσχολικής ηλικίας. Συνέδριο ΄΄Γλώσσα και μαθηματικά στην προσχολική ηλικία΄΄, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης, 22-23 Νοεμβρίου 2002.
DSM-IV		Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth edition. Washington DC, American Psychiatric Association, 1994, p. 46-105.
Dumont, J.J.		Dyslexie, Theorie, diagnostiek, behandeling. Rotterdam, Lemniscaat, 1994 (1e druk 1990).
Hallowell, E.M, Ratey, J.J.		Ζώντας με τη διάσπαση. Αναγνωρίζοντας και αντιμετωπίζοντας τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής (ΔΕΠ) στα παιδιά και στους ενήλικες. Αθήνα, ΝΙΚΑΣ, εκδόσεις ελληνική παιδεία ΑΕ, 2003.
Καραπέτσας, Α.Β.		Η δυσλεξία στο παιδί. Διάγνωση & Θεραπεία. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1993 (β' έκδοση).
Καραπέτσας, Α.Β.		Η γλώσσα του παιδιού. Ανάπτυξη-Παθολογία-Διάγνωση-Θεραπεία. Αθήνα, Σμυρνιωτάκης Α.Ε., 1989.
Λιβανίου Ε.		Μαθησιακές δυσκολίες στο φυσιολογικά αναπτυσσόμενο παιδί (δυσλεξία). 7η Παιδιατρική Ημερίδα, Χανιά. 28 Φεβρουαρίου 2004.
Λιβανίου Ε.		Μαθησιακές δυσκολίες και προβλήματα συμπεριφοράς στην κανονική τάξη. Αθήνα, Κέδρος, 2004.
Marshall, A.		Question & Answer about: Dyssemia. The dyslexic Reader, Davis Dyslexiα Association International, 2005/ Issue 3-4, σελ. 9.
Ματσόπουλος, Α.		Ο σχολικός ψυχολόγος στο νηπιαγωγείο - προειδοποιητικά χαρακτηριστικά μαθησιακών δυσκολιών που σχετίζονται με τη γλώσσα σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. Συνέδριο ΄΄Γλώσσα και μαθηματικά στην προσχολική ηλικία΄΄, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης, 22-23 Νοεμβρίου 2002.
Miller, Ι. A.		Αϊνστάιν - Πικάσο. Ο χώρος, οχρόνος και η ομορφιά. Αθήνα, εκδοτικός Οίκος Π.ΤΡΑΥΛΟΣ, 2002. (Einstein - Picasso. Space, Time and the Beauty that causes Havoc, 2001)
Nieuwenbroek, A.		Dyslexie wat nu? Ouderreeks. 's Hertogenbosch/Nijmegen, Berhout Nijmegen BV, 1992.
Njiokiktjien, C.		Lack of time-awareness in children with developmental disorders. Conferentie ΄΄Cognitieve Neuropsychiatrie΄΄, Nederlandse Vereniging voor Neuropsychologie, Utrecht/Nederland, 26 april 2002.
Paternotte, A.		Dyslexie en ADHD. In: Balans Belang. Tijdschrift over ontwikkelings-, gedrags- en leerproblemen. Maart 2002, nr 76, p. 11-13.
Πόρποδα, Κ.Δ.		Δυσλεξία. Ή ειδική διαταραχή στη μάθηση του γραπτού λόγου. Αθήνα, Εκδόσιες Μορφωτική, 1993 (1981, 1η έκδοση).
Rourke, B.P. ed.		Syndrome of Nonverbal learning Disabilities. Neurodevelopmental Manifestations. New York, The Guilford Press, Inc., 1995.
Ruijssenaars, prof.dr A.J.J.M		Rekenproblemen nog te weinig onderzocht. Interview in Balans Belang. Tijdschrift over ontwikkelings-, gedrags- en leerproblemen. September 2002, p. 18-20.
Sacks, O.		Stemmen zien. Amsterdam, Meulenhoff BV, 1998. (Seeing voices. A journey into the world of the deaf. 1989.)
Temple, R.		Dyslectische kinderen. Een practische handleiding voor ouders. Rijswijk, Elmar BV, 1999. (Dyslexia: practical and easy-to-follow advice, Element Books Limited,1998.)
Τζεκάκη, Μ.		Μαθηματική εκπαίδευση στην προσχολική ηλικία. Συνέδριο ΄΄Γλώσσα και μαθηματικά στην προσχολική ηλικία΄΄, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης, 22-23 Νοεμβρίου 2002.
Vierstra-Βουρβαχάκη, Ι.		Δυσλεξία, η απελπισία των δασκάλων, των γονέων και των έξυπνων παιδιών. Εφημ.''Ρέθεμνος'', 4 Ιανουαρίου 2003.
Vierstra-Βουρβαχάκη, Ι.		When contemporary teaching methods encounter dyslexia: Early Recognition of Dyslexia. Συνέδριο: PALSO "Effective Strategies in Language Education", The 8th Conference on Language Education, Crete, Rethymno, 29th & 30th of March 2003.
Welle Donker-Gimbrere, M, e.a (red.)		Spraak- en taalproblemen bij kinderen. Ervaringen en inzichten. Assen, Koninklijke Van Gorcum BV, 2001.
Woerkom, Dr T.C.A.M van,		Dopamine en gedrag. Nederlandse Vereninging voor Neuropsychologie, Nieuwsbrief, maart 2003, nr.1, p.15-16.